سوال: کودک پنج ساله‌ام، بعضی شبها ناگهان از خواب می‌پرد و شروع به جیغ زدن میکند، هم زمان عرق زیادی میکند. معلوم است که بسیار ترسیده، من بسیار نگرانم و نمیدانم چه کاری برای بهبود کودکم می‌توانم انجام دهم؟
وحشت شبانه یکی از انواع اختلال خواب می‌باشد که شباهت بسیاری به اختلال کابوس دارد، اما کاملا از آن متفاوت است.
اختلال وحشت خواب به بیدارشدن ناگهانی از خواب؛ در ۲-۳ ساعت اولیه خواب (در حین خواب عمیق) گفته میشود که تقریبا همیشه با گریه یا فریاد گوشخراش و نیز علائم رفتاری اضطراب (حتی گاهی در حد حمله هراس) همراه است. در این موارد فرد وحشت زده در بستر می‌نشیند و جیغ می‌زند. به تندی نفس می‌کشد، ضربان قلب وی افزایش یافته و اگر سعی کنید اورا بیدار کنید، در می‌یابید که او گیج و ناهوشیار است. معمولا بعد از مدت کوتاهی به خواب می‌رود. (گاهی ممکن است بلافاصله بیدار شود و احساس وحشت شدیدی به وی دست بدهد، ولی غالبا به خواب می رود و دوره ذکر شده را فراموش میکند. )
چه زمانی به این وضعیت، اختلال می‌گوییم؟
1-دوره های تکرار شونده از وحشت شبانه رخ بدهد.
2-ترس شدید همراه با علائم انگیختگی خودکار همراه باشد: افزایش ضربان قلب، تنفس سریع، تعریق و گیجی
3-فرد مبتلا به تلاش های دیگران برای آرام کردن، پاسخی ندهد.
4-شخص مزبور رویا را به خاطر نمی آورد و نسبت به دوره‌ای که اتفاق افتاده نیز، فراموشی دارد.
5- مشکل مزبور سبب اختلال عملکرد در حیطه شغلی اجتماعی و فردی گردد.
اختلال وحشت خواب در کودکان ۴ تا ۱۲ ساله شایع‌تر است و در پسرها بیشتر دیده میشود. برخی معتقدند علت آن ممکن است ناهنجاری خفیف عصبی احتمالی در لوب گیجگاهی باشد.
اگر اختلال وحشت خواب در نوجوانی شروع شود، ممکن است اولین علامت صرع لوب گیجگاهی باشد و نیاز به بررسی دارد.
تفاوت‌های کابوس و وحشت خواب:
وحشت خواب احتمالا بیشتر برای فرد مشاهده کننده، ترسناک و نگران کننده است تا فردی که وحشت خواب را تجربه میکند. چون در این موارد، شخص چیزی به یاد نمی آورد. در حالیکه در کابوس، فرد وقتی بیدار میشود، رویا را به شکل واضح به خاطر می‌آورد.
در طی وحشت خواب، بیدار کردن شخص مشکل است و اگر به فرد مزبور کاری نداشته باشیم، مجددا به خواب می‌رود.
علل زمینه ساز وحشت خواب :
-استرس‌های هیجانی
-خستگی و کمبود خواب
-استفاده از الکل
-استفاده از کافئین در زمان نزدیک به خواب
-زمینه خانوادگی
در کودکان علاوه بر استرس، کمبود خواب و خستگی و زمینه خانوادگی، در دو مورد زیر نیز ممکن است اختلال وحشت خواب دیده شود:
تب بالا
خوابیدن در محیطی دور از خانه.
در این موارد چه کمکی از دست ما ساخته است؟
فرد را از خواب بیدار نکنید. اجازه بدهید او فریاد بزند، فقط سعی کنید با وی به آرامی صحبت کنید و اطمینان دهید که در آنجا در کنارش هستید. اگر سعی کنید فرد را نگاه دارید یا با تکان دادن بیدارش کنید، بیشتر سبب گیجی او خواهید شد. به طور خلاصه بهترین کار مداخله کلامی است نه عملی، یعنی سعی کنید فرد را با کلام خود آرام نمایید.
به یاد داشته باشید اگر شخص بیدار شود، چیزی به خاطر ندارد، انگار چیزی رخ نداده است.
طبیعی است که برای والدین، دیدن کودکشان در آن شرایط بسیار ناراحت کننده‌است. اما بهترین اقدام در آن وضعیت این است که با صبوری منتظر بمانید و کودک را، با کلام خود، مطمئن کنید که صدمه نمی بیند. بچه ها معمولا آرام می‌شوند و به خواب می‌روند. کودک را بیدار نکنید.
چه اقداماتی در جهت پیشگیری از بروز اختلال وحشت خواب میتوان انجام داد؟
مهمترین کار کاهش استرس های فردی و خانوادگی است.
بهتر است کودک در محل خواب معینی که آرام و راحت باشد بخوابد و از عوض کردن مکرر محل خواب خودداری شود.
مراقب استراحت و خواب کافی کودک باشید. مراقب باشید در طی روز زیاد خسته نشود و همچنین شبها دیر به خواب نرود.
اگر کودک هر شب سر وقت معینی دچار وحشت خواب میشود؛ می توانید حدود یک ربع یا نیم ساعت قبل از آن ساعت مقرر، کودک را از خواب بیدار کنید.
در موارد نادر ممکن است نیاز به مداخله دارویی باشد. در این مورد دیازپام با دوز کم در زمان خواب کمک کننده خواهد بود.